Ένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα που έχουν προκύψει μέσα από την αλληλεπίδραση μας με άλλες αυτοοργανωμένες ομάδες είναι το προπονητικό, το οποίο αφορά αφενός την οργάνωση των προπονήσεων, αφετέρου περιλαμβάνει την επιλογή της αποστολής και την διαχείριση του αγώνα. Ποιο είναι το καταλληλότερο προπονητικό μοντέλο; Ποιες είναι οι πολιτικές πτυχές και οι αντιφάσεις που αναδύονται μέσα από την αυτοοργάνωση μιας αθλητικής ομάδας; Από τις συζητήσεις που έχουμε κάνει, έχουμε διαπιστώσει ότι οι περισσότερες ομάδες πορεύονται με μία προπονητική ομάδα, συνήθως αποτελούμενη με άτομα με γυμναστικές ή ποδοσφαιρικές γνώσεις, ενώ σπανιότερα υπάρχει ένας μόνιμος προπονητής. Το ζήτημα θεωρείται αρκετά λεπτό για μια αυτοοργανωμένη ομάδα, αφού υπάρχει η άποψη ότι ο προπονητής ενδέχεται να αποκτά μία εξουσία απέναντι στα υπόλοιπα άτομα, με αποτέλεσμα να γίνεται μονοδιάστατη η διαδικασία της αυτοοργάνωσης.
Θέλοντας να πυροδοτήσουμε τη συζήτηση, αλλά και να μάθουμε πως βλέπουν το θέμα και οι υπόλοιπες αυτοοργανωμένες ομάδες, σκεφτήκαμε ότι θα ήταν ωφέλιμο να μοιραστούμε τις εντυπώσεις μας από τα προπονητικά μοντέλα που έχουμε ακολουθήσει κατά τα 4 χρόνια, παραθέτοντας τα θετικά στοιχεία, αλλά και τους προβληματισμούς που εισπράξαμε από το εκάστοτε μοντέλο. Τα μοντέλα που έχει υιοθετήσει περιστασιακά ή μόνιμα ως τώρα ο Aδέσποτος είναι τα εξής: 1) το προπονητικό team και τις παραλλαγές του 2) Προπονητικές δυάδες 3) Σταθερός προπονητής. Ο τρόπος με τον οποίο εξετάζουμε το κάθε μοντέλο γίνεται μέσα από δύο βασικούς άξονες: Ο πρώτος άξονας έχει να κάνει με τον βαθμό της κυκλικότητας του κάθε μοντέλου, ενώ ο δεύτερος άξονας εξετάζει την αποτελεσματικότητα του κάθε μοντέλου. Ποιες είναι λοιπόν οι ευθύνες των παικτών και ποιες των προπονητών σε κάθε μοντέλο; Ποιες είναι οι δυσκολίες ως προς την προπόνηση και τον αγώνα; Είναι ζήτημα γνώσεων και σπουδών ή μήπως είναι μόνο ζήτημα θέλησης και συνέπειας; Με ποια κριτήρια ένα μοντέλο θεωρείται επιτυχημένο ή όχι;
1. Προπονητικό team
Α) Κλειστή ομάδα στις προπονήσεις – Προπονητικές δυάδες στους αγώνες.
Το συγκεκριμένο μοντέλο εφαρμόστηκε την πρώτη χρονιά (2015-16). Με τον Αδέσποτο να κάνει τα πρώτα του βήματα, 4 άτομα με κάποια γυμναστική ή φουτσαλική εμπειρία αναλάμβαναν κυκλικά τον σχεδιασμό των προπονήσεων. Οι συμμετοχές στις προπονήσεις ήταν συνήθως λίγες, περίπου 8-10 άτομα, ωστόσο μπήκαν κάποιες βάσεις και έγινε μια πρώτη γνωριμία με το Futsal, του οποίου η λογική έχει αρκετά μεγάλες διαφορές από το ποδόσφαιρο 11Χ11. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα άθλημα που παίζεται 5 εναντίον 5, όπου μπορούν όμως να αγωνιστούν χωρίς κανένα περιορισμό και οι 14 παίκτες που βρίσκονται στην αποστολή, καθώς οι αλλαγές δεν διακόπτουν την ροή του αγώνα (είναι τύπου handball). Η διάρκεια του αγώνα είναι 40 λεπτά καθαρού χρόνου (δύο εικοσάλεπτα), ενώ πρόκειται για ένα πιο αναερόβιο άθλημα σε σύγκριση με το κλασικό ποδόσφαιρο, αφού απαιτούνται συνεχόμενα σπριντ.
Τη διαχείριση των αγώνων αναλάμβαναν κυκλικά δυάδες παικτών, προκειμένου να περάσουν όλοι από τη θέση και να δουν τις δυσκολίες του προπονητή, αλλά και να αποκτήσουν μια εμπειρία επί του ζητήματος. Εδώ, ο ρόλος των προπονητών ήταν να διαχειρίζονται την συμμετοχή των παικτών, κατανέμοντάς τον χρόνο σε ίσες περιόδους, αλλά και να δίνουν κάποιες βασικές οδηγίες κατά την διάρκεια του αγώνα.
Στις προπονήσεις το μοντέλο, παρόλο που κάποια από τα άτομα που το αποτελούσαν δεν μπορούσαν να έρχονται, λειτούργησε ικανοποιητικά, αφού και ο αριθμός των παικτών ήταν μικρός, οπότε και η δουλειά των «προπονητών» πιο εύκολη. Κατά καιρούς υπήρξαν παράπονα και κριτικές για τις επιλογές ή για τα λάθη που προέκυψαν κατά την διαχείριση των αγώνων, κυμαίνονταν ωστόσο στα όρια του φυσιολογικού. Η αγωνιστική παρουσία του Αδέσποτου εμφάνισε κάποια βελτίωση μέσα στην χρονιά και άρχισε να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις και την νοοτροπία του Futsal, κάτι που ήταν και αυτό μέσα στα ζητούμενα, αφού θέλουμε να δείξουμε ότι μέσω της αυτοοργάνωσης μπορούμε να συναγωνιστούμε τις συστημικές ομάδες, χωρίς όμως σε καμία περίπτωση να υιοθετήσουμε τις προβληματικές που φέρουν. Συνεπώς, τόσο από την άποψη κυκλικότητας όσο και από την άποψη της αποτελεσματικότητας αποκομίσαμε θετικές εντυπώσεις.
Β) Κλειστή ομάδα στις προπονήσεις-κλειστή ομάδα στους αγώνες.
Το μοντέλο αυτό λειτούργησε την τρίτη χρονιά του Αδέσποτου (2017-18), μέχρι τα Χριστούγεννα. Μετά από δύο χρονιές, υπήρξε η ανάγκη για κάτι πιο συγκεκριμένο και οργανωμένο. Για το λόγο αυτό σχηματίστηκε ομάδα τεσσάρων ατόμων, που θα αναλάμβανε τις προπονήσεις, θα επέλεγε με βάση και τα κριτήρια της συνέλευσης (συμμετοχή-συνέπεια σε προπονήσεις-συνελεύσεις, λοιπές δράσεις της ομάδας) τις αποστολές και ένα από τα μέλη της θα διαχειριζόταν τους αγώνες. Αρχικά, αυτό το σχήμα λειτούργησε πολύ καλά στις προπονήσεις, οι οποίες είχαν σταθερότητα και υψηλή δυναμική, ενώ συγχρόνως υπήρξε μια βαθύτερη ενασχόληση με τακτικά κομμάτια, καθώς και με ατομικά χαρακτηριστικά των παικτών. Κατά την διάρκεια αυτού του μοντέλου, υπήρξε ποικιλία νέων και πρωτότυπων ασκήσεων, ενώ κάποιες προπονήσεις αρχειοθετήθηκαν, ώστε να υπάρξουν έτοιμες λύσεις για το μέλλον. Ταυτόχρονα υπήρξε η προσπάθεια να αποκτήσει η ομάδα το δικό της στυλ, καθώς τα δύο πρώτα χρόνια συνήθως παρασυρόταν στο ρυθμό που επέβαλλε η άλλη ομάδα.
Ο Αδέσποτος αγωνιστικά έδειξε πολύ καλό πρόσωπο σε φιλικά παιχνίδια, η απόδοση ήταν αρκετά καλή και στα «επίσημα», ωστόσο υπήρχε πρωτόγνωρο άγχος, ενώ φαινόταν να υπάρχει ένα ψυχολογικό βάρος. Ως προς την αξιολόγηση του μοντέλου υπάρχουν οι εξής σημαντικές παρατηρήσεις: αρχικά, έπεσαν πολλές ευθύνες πάνω σε λίγα άτομα, ενώ στη συνέχεια η ελάχιστη συμμετοχή μετά από ένα διάστημα των δύο ατόμων έφερε ακόμα μεγαλύτερο φορτίο στους εναπομείναντες δύο. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε κάποιες φορές έντονη δυσαρέσκεια από μερίδα παικτών για τα κριτήρια της επιλογής των αποστολών, για την διαχείριση των αγώνων και για μειωμένο χρόνο συμμετοχής. Παρά τα όσα θετικά στοιχεία προέκυψαν από αυτό το μοντέλο, τέθηκε μεγάλο ζήτημα και προβληματισμός λοιπόν ως προς την ακούσια ή την εκούσια εκμετάλλευση της «εξουσίας» που δόθηκε στο προπονητικό team. Με άλλα λόγια, ο κλειστός χαρακτήρας της προπονητικής ομάδας προκάλεσε μια διάκριση ανάμεσα στον ρόλο των παικτών και των προπονητών, ενώ η έλλειψη ευελιξίας δημιούργησε αρκετές εντάσεις.
Γ) Ανοιχτή προπονητική ομάδα-Ανοιχτός τρόπος επιλογής προπονητή για διαχείριση.
Έχοντας δοκιμάσει διάφορα μοντέλα την τέταρτη χρονιά (2018-19) επιλέξαμε να πορευθούμε με ένα μοντέλο που θα ισοσκέλιζε την σταθερότητα με τα θετικά αποτελέσματα που αυτή επιφέρει, αλλά και την κυκλικότητα. Κατευθυνθήκαμε λοιπόν σε ένα ανοιχτό προπονητικό team, όπου ο καθένας είχε την δυνατότητα να συμμετάσχει ανάλογα με την επιθυμία και τον χρόνο που μπορούσε να διαθέσει εκείνο το διάστημα. Η εν λόγω ομάδα είχε ως βασικές αρμοδιότητες τον σχεδιασμό και υλοποίηση των προπονήσεων, καθώς επίσης και μια αρχική πρόταση για την αποστολή και την διαχείριση των αγώνων. Σημαντικό στοιχείο είναι πως τόσο η αποστολή όσο και το θέμα της διαχείρισης του εκάστοτε αγώνα, μπορούσαν να τροποποιηθούν ανάλογα με τις τοποθετήσεις που έκαναν οι παίκτες της ομάδας.
Η προετοιμασία της αγωνιστικής χρονιάς κύλησε εξαιρετικά. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι πλέον συμμετείχαν ενεργά και άτομα με εξειδικευμένες γυμναστικές γνώσεις, τα οποία εμπλούτισαν και αναβάθμισαν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της προπαρασκευαστικής περιόδου. Ενώ λοιπόν το πρώτο διάστημα ήταν ικανοποιητικό με ένα δυναμικό ξεκίνημα, με την πάροδο του χρόνου υπήρξε μια καθοδική πορεία. Οι βασικοί λόγοι είναι: η αδυναμία παρουσίας κάποιων ατόμων από την προπονητική ομάδα, ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός των παικτών, η διαφορά ετοιμότητας κάποιων που δεν είχαν παρακολουθήσει την προετοιμασία από τους υπόλοιπους, στοιχεία που έφεραν πολλές δυσκολίες τόσο στην προπόνηση, όσο και στην επιλογή των αποστολών. Σημαντικό είναι ότι ενώ δεν υπήρξε ενίσχυση του προπονητικού team, η ομάδα του Αδέσποτου απέδιδε ικανοποιητικά, χάρη στην αγωνιστική εμπειρία που είχαν αποκομίσει οι παίκτες από τα προηγούμενα χρόνια. Παρόλα αυτά, δεν έλειψαν οι προβληματισμοί σχετικά με τα κριτήρια επιλογής και τη μικρή συμμετοχή στους αγώνες ατόμων που είχαν χάσει την προετοιμασία. Τέλος, το επίπεδο των προπονήσεων έπεσε αισθητά λόγω της κούρασης που είχε το προπονητικό team, το οποίο μετά από απόφαση της συνέλευσης στελεχώθηκε από νέα άτομα.
2. Προπονητικές δυάδες σε προπόνηση και αγώνα
Το χειμώνα της τρίτης χρονιάς (2017-18) κι ενώ είχαν εκφραστεί προβληματισμοί για την σταθερή προπονητική ομάδα, δοκιμάστηκε για περίπου δύο μήνες ένα μοντέλο που φαντάζει ίσως ιδανικό σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά πρακτικά αποδείχθηκε αρκετά δύσκολο να είναι αποτελεσματικό. Πιο συγκεκριμένα, η προϋπόθεση λειτουργίας αυτού του μοντέλου ήταν ότι κάθε βδομάδα αναλάμβανε μία διαφορετική προπονητική δυάδα τον σχεδιασμό της προπόνησης, η οποία ήταν επίσης αυτή που επέλεγε την αποστολή και διαχειριζόταν τον αγώνα. Παράλληλα, θα συνεργαζόταν με άτομα του παλιού προπονητικού team, ώστε να υπάρχει μία ροή στο πρόγραμμα σε σχέση με το προηγούμενο, αλλά και το επόμενο διάστημα.
Τα θετικά από αυτό το εγχείρημα πολλά: Η αυτομόρφωση της κάθε δυάδας, αφού θα έπρεπε να ψάξουν ασκησιολόγιο, η κατάργηση της «εξουσίας» του προπονητή, αφού όλοι θα περνούσαν κυκλικά από τη θέση, η ένταξη διαφορετικών ασκήσεων, αλλά και ιδεών, διότι κάθε δυάδα έβλεπε ότι πρέπει να δουλευτούν άλλα πράγματα. Ωστόσο, αν και κάποιες από τις δυάδες απέδωσαν εξαιρετικά, βλέποντας πολύ σοβαρά τον εβδομαδιαίο ρόλο τους, σε αρκετές άλλες παρατηρήθηκαν μεγάλα προβλήματα, όπως έλλειψη προγραμματισμού της προπόνησης, αλλά ακόμα και απουσίες από αυτές. Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα στους αγώνες, η απόδοση της ομάδας ήταν συμπαθητική αυτό το διάστημα, ενώ δεν παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα παράπονα για τον καταρτισμό των αποστολών και τη διαχείριση του ρόστερ στον αγώνα. Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως προέκυψε με τη λήξη του πρωταθλήματος (τέλη Φλεβάρη). Μην έχοντας πλέον το κίνητρο των «επίσημων» αγώνων το μοντέλο αδρανοποιήθηκε λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα η προπόνηση να ετοιμάζεται πρωτοβουλιακά κάθε φορά την τελευταία στιγμή. Έτσι, το μοντέλο παρά τα θετικά του στοιχεία εγκαταλείφθηκε.
3. Σταθερός προπονητής σε προπόνηση-αγώνα
Αυτό το μοντέλο ουσιαστικά δεν έχει εφαρμοστεί στον Αδέσποτο Αθηνών. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει προτάσεις για κάποια άτομα της συνέλευσης ή που είναι κοντά στην ομάδα, με το σκεπτικό ότι θα υπάρχει μια σταθερότητα και μια συγκεκριμένη φιλοσοφία, ωστόσο δεν έχει προχωρήσει περαιτέρω, δεδομένου ότι και τα ίδια τα άτομα δεν επιθυμούσαν να είναι μοναδικοί προπονητές. Ωστόσο, άξιο αναφοράς είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις που βρέθηκε στον πάγκο άτομο που έχει και επαγγελματικά την ιδιότητα του προπονητή, η ομάδα πραγματοποίησε πολύ καλές εμφανίσεις, χωρίς μάλιστα να υπάρξουν παράπονα για τη διαχείριση, αφού ο χρόνος είχε μοιραστεί στους παίκτες σε ικανοποιητικό βαθμό.
ΥΓ: Για δύο χρόνια (2017 και 2018) μετά την «επίσημη» αγωνιστική περίοδο, διεξήχθη ένα ημιεπίσημο πρωτάθλημα. Σε αυτό η ομάδα μας αγωνίστηκε χωρίς την παρουσία κάποιου με το ρόλο του προπονητή στον πάγκο. Οι αλλαγές γίνονταν αυθόρμητα, ενώ η αρχική σύνθεση αποφασιζόταν από όλους τους παίκτες λίγα λεπτά πριν τον αγώνα, χωρίς να δημιουργηθούν ιδιαίτερα προβλήματα. Ωστόσο, για την εύρυθμη λειτουργία αυτού του τρόπου διαχείρισης σημαντικό ήταν το γεγονός ότι στο πρωτάθλημα αυτό ο αριθμός των παικτών ήταν αρκετά μικρότερος από το ξεκίνημα της χρονιάς για διάφορους λόγους (τραυματισμοί, δουλειές, κούραση), οπότε και ήταν πολύ πιο εύκολο οι αλλαγές να γίνονται σχεδόν αυτόματα.
Τερματοφύλακες:
Η θέση του τερματοφύλακα είναι εξ’ ορισμού πολύ ιδιαίτερη για αυτό το λόγο και κάναμε ξεχωριστή κατηγοριοποίηση. Την πρώτη χρονιά υπήρχαν μόνο 2 τερματοφύλακες, οι οποίοι λόγω έλλειψης χρόνου, απουσίαζαν συχνά από αγώνες και προπονήσεις. Συνεπώς, έπαιζε όποιος ήταν εύκαιρος ή κάποιες φορές έπαιζαν από ένα ημίχρονο ο κάθε τερματοφύλακας.
Τη δεύτερη χρονιά η ομάδα είχε 3 τερματοφύλακες, οι οποίοι είχαν σταθερή συμμετοχή στις προπονήσεις. Αρχικά, απορρίψαμε το ενδεχόμενο να μοιράζονται οι τερματοφύλακες τον ίδιο αγώνα, με το σκεπτικό ότι δεν είναι ωφέλιμο να μπαίνει κατά την διάρκεια του αγώνα ο ένας τερματοφύλακας κρύος και απροετοίμαστος. Έτσι, όπως και την υπόλοιπη αποστολή, τον τερματοφύλακα επέλεγαν το προπονητικό team ή η εκάστοτε δυάδα διαχείρισης, ανάλογα με το προπονητικό μοντέλο που εφαρμοζόταν. Πάλι όμως υπήρχε προσπάθεια να ακολουθούνται τα κριτήρια, αλλά και να μοιράζεται όσο είναι δυνατόν ο χρόνος. Την τέταρτη χρονιά, σκεφτήκαμε ότι θα ήταν πιο λειτουργικό οι ίδιοι να συζητάνε προκειμένου να αποφασίσουν σε ποιον αγώνα θα παίξει ο καθένας, ενώ λόγω του μικρού αριθμού αγώνων σε κάποια παιχνίδια χρησιμοποιήθηκαν δύο τερματοφύλακες (Από ένα ημίχρονο).
Συμπεράσματα:
Εν τέλει ποιο είναι το ιδανικότερο μοντέλο για μια αυτοοργανωμένη ομάδα; Η απάντηση, αν υπάρχει βρίσκεται στην ίδια την ομάδα και τα μέλη της. Κάθε μοντέλο, έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία, σε όλα όμως είναι απαραίτητη η συμμετοχή, η υπευθυνότητα, η αλληλοκατανόηση, η επίλυση των όποιων προβλημάτων που παρουσιάζονται μέσω της συζήτησης. Ο Αδέσποτος Αθηνών επιχειρεί να είναι μια αυτοοργανωμένη αθλητική ομάδα και ως εκ τούτου έχει δοκιμάσει διαφορετικά προπονητικά μοντέλα. Το βασικότερο στοιχείο που αποκομίζουμε από αυτήν την διαδικασία είναι ότι δεν υπάρχει ένας σωστός δρόμος για την αυτοοργάνωση και γι’ αυτό χρειάζεται συνεχής πειραματισμός, καθώς η λειτουργία κάθε μοντέλου εξαρτάται από την δυναμική που φέρουν τα μέλη της ομάδας και της συνέλευσης.
