…ένα κερδισμένο φάουλ κοντά στην περιοχή… ένας παίκτης-ηγέτης να παίρνει μόνος του τη μπάλα για να το εκτελέσει… τον προπονητή να μην υποδεικνύει τον εκτελεστή αλλά να παροτρύνει τους μικρούς παίκτες να σκεφτούν και να αποφασίσουν όλοι μαζί πως θα αξιοποιήσουν την ευκαιρία… μια γρήγορη «συνέλευση» παιδιών ηλικίας 7 ως 12 ετών… μια συνεργασία τριών από τους πέντε παίκτες… ο τέταρτος κάλυπτε στην άμυνα, ο πέμπτος φύλαγε το τέρμα… ένας συνδυασμός και μια σπάνια σε φαντασία εκτέλεση… το γκολ μπορεί να μπήκε, μπορεί και όχι, τι σημασία έχει άλλωστε…
Και κάπως έτσι έπεσε η ιδέα για αυτό το κείμενο, για τον τρόπο που βλέπουμε το ποδόσφαιρο και γενικότερα την παιδεία που ονειρευόμαστε ως Αδέσποτος. Αυτό είναι το μοντέλο που οραματιζόμαστε, όπως προκύπτει μέσα από τις αντιφάσεις μας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Τα παιδιά βλέπουν, παρατηρώντας άλλωστε είναι ένας τρόπος για να ρωτάς και να αναζητάς. Ακούνε και επιλέγουν ανάμεσα στις άπειρες εικόνες που λαμβάνουν και τις οποίες αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν με φαντασία, μακριά από τα όρια που τους θέτουμε καθώς μεγαλώνουν.
Ο ρόλος του προπονητή ακαδημιών, του παιδαγωγού και του «σημαντικού άλλου» είναι να προτείνει λύσεις, ποδοσφαιρικές και μη, από τις οποίες τα παιδιά θα επιλέξουν. Κατάλληλες ή όχι εκείνα θα μάθουν. Ο ρόλος μας είναι να ρωτήσουμε, να προβληματίσουμε και να προβληματιστούμε, όπως μας συνέβη σήμερα μετά τη φάση που περιγράψαμε στην αρχή. Αν δεν μάθουμε να κοιτάζουμε το βλέμμα του άλλου, τι νόημα έχει το δικό μας, οι δικές μας ερωτήσεις και συμβουλές. Μην ξεχνάμε, ο προπονητής θα προτείνει δεν θα επιβάλλει, τα παιδιά από την άλλη θα φανταστούν νέες πιθανές λύσεις, τις οποίες θα συζητήσουν μεταξύ τους και με τον προπονητή τους και θα επιλέξουν στη συνέχεια. Ας αποφύγουμε την απάτη που υποστηρίζει ότι ελευθερία είναι να μπορείς να διαλέξεις ανάμεσα σε συγκεκριμένες επιβεβλημένες επιλογές. Ελευθερία είναι η επιλογή μέσα από την κριτική σκέψη και όχι η γνώση και οι εμπειρίες που μεταδίδονται στα παιδιά με εντολές, τιμωρίες και πειθάρχηση σε κανόνες. Η ενεργή συμμετοχή των παιδιών στη λήψη των αποφάσεων αυξάνει τη δημιουργικότητα τους. Η ικανοποίηση που βιώνουν από το παιχνίδι, η όξυνση της περιέργειας και της φαντασίας προάγουν αυτό που πραγματικά θέλει να γίνει το παιδί. Μόνο τότε θα αγαπήσει τον αθλητισμό ως έχει, θα τον κάνει κομμάτι του. Όταν το ενδιαφέρον του προέρχεται από εσωτερικευμένους στόχους, αξίες και φιλοδοξίες. Τότε τα παιδιά μαθαίνουν να προπονούνται παίζοντας, όχι λόγω της παρουσίας του προπονητή, αλλά για την προσωπική ικανοποίηση που βιώνουν και φυσικά, για τους συμπαίκτες τους. Διότι όταν αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι με τους μεγαλύτερους (π.χ. προπονητές), όταν αντιλαμβάνονται τις οδηγίες όχι ως διαταγές, όταν δεν αναπτύσσονται σχέσεις υπακοής, τότε δεν θα ασκήσουν εξουσία στους μικρότερους και πιο αδύναμους. Ο μεγαλύτερος θα είναι εκεί για τον μικρότερο, ο πιο έμπειρος για τον αρχάριο, ο δυνατότερος για τον πιο αδύναμο. Άλλωστε, η ελευθερία επιτυγχάνεται από την επάρκεια και την αυτονομία που βιώνει το παιδί για να θέσει στόχους και να ανταποκριθεί σε αυτούς, ατομικούς ή ομαδικούς. Ο προπονητής, με την εμπειρία, τις γνώσεις του και την αλληλεπίδραση του, μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον του παιδιού για να εξελιχθεί και να θέσει τους δικούς του στόχους. Οι προηγούμενες εμπειρίες από πετυχημένες ή αποτυχημένες προσπάθειες αποτελούν προσωπικό οδηγό παρέχοντας τη γνώση για νέες επιλογές. Πόσο διαφορετικό θα ήταν το ποδόσφαιρο και η παιδεία αν αντιμετωπιζόταν ως παιχνίδι και έκφραση συναισθημάτων ικανοποίησης, αυτονομίας, αυτάρκειας, αλληλεγγύης προς τον συμπαίκτη και όχι ως παράγωγο του σύγχρονου πολιτισμού. Πόσο ομορφότερο θα ήταν το ποδόσφαιρο αν απλά απολαμβάναμε το παιχνίδι. Άν οι Μέσι και Ρονάλντο δεν διαφημίζουν πατατάκια και αποσμητικά και απλά μας γοητεύουν με τις περίτεχνες ενέργειες τους.
Το ποδόσφαιρο για εμάς είναι επικοινωνία, συνεργασία, επιλογές, εμπειρίες. Είναι ανθρώπινες σχέσεις και ανταλλαγή συναισθημάτων μεταξύ ενηλίκων ή παιδιών που μαθαίνουν να συζητούν, να αλληλεπιδρούν και να ονειρεύονται όλοι μαζί. Να θυμίσουμε και να θυμηθούμε πως το ποδόσφαιρο δεν είναι ένα απλό άθλημα, είναι η εικόνα της κοινωνίας μας.
Αυτό που συχνά ζήσαμε ως παιδιά στις κοινωνίες που μεγαλώσαμε ήταν πως μέσα από τα καθημερινά «πρέπει» και «απαγορεύεται» προσπάθησαν να μας κλέψουν τον κόσμο μας και να τον αντικαταστήσουν με ανεκπλήρωτες επιθυμίες και ανάγκες που δεν ήταν οι δικές μας. Δυστυχώς πλέον οι επιθυμίες δεν γεννιούνται από τις ανάγκες του παιδιού και τη μοναδικότητα του, αλλά αναπαράγονται στη βάση της λογικής να ζούμε δήθεν ξέγνοιαστοι και να πεθαίνουμε τάχα ευτυχισμένοι.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι καταπιεστές απειλούνται βαθιά, όταν υπάρχουν άνθρωποι που μαθαίνουν να μην υποτάσσονται και να μην παραδίδονται, αλλά να αμφιβάλλουν, να προβληματίζονται και να συζητούν.
Αδέσποτος Αθηνών
